Het zand voor de kust van Gaasterland

Wie bij Laaxum aan het IJsselmeer in de richting van Lemmer kijkt, ziet een enorm windmolenpark. Het is afgeknipt van dit panorama. Zandwinner Smals wil dertig jaar hier voor de kust ook nog eens zand uit de bodem halen, vanaf een eiland op kleine zes kilometer van Oudemirdum. Daar zou een fabriek van 22 meter op komen te staan, zo hoog als een flat van zeven verdiepingen.In Gaasterland is er veel protest tegen.
Even was het plan van de baan omdat omdat de gemeenteraad van de Friese gemeente De Fryske Marren op 13 februari 2019 het collegevoorstel wegstemde. Op deze manier en schaal werd nog niet eerder zand gewonnen. De industrie zal dag en nacht geluidsoverlast op de Friese kust veroorzaken. Om 24 uur te kunnen werken moet het eiland ook ’s nachts verlicht worden. Het gaat om een gebied van 250 hectare. Het IJsselmeer is ter plekke nu 4,7 m diep en op het diepste punt ongeveer 7 m. De rand van de 60 meter diepe en 1,8km doorsnede winput komt op 4,5 km van de Gaasterlandse kliffenkust te liggen.

Het Koninklijke Zandwinnings bedrijf Smals stapte naar de Raad van State toen de geplande industriële zandwinning op losse schroeven kwam te staan. Ook beraadde het concern zich op een schadeclaim. Op 5 november 2020 heeft er een hoorzitting bij de Raad van State plaats gevonden, alle partijen hebben de mogelijkheid gekregen hun standpunten toe te lichten.
Namens de kustbewoners diende Baukje Miedema de visie in dat niet alleen het uitzicht verpest wordt. Er komt een enorme geluidswolk over het meer en de regio’: ‘Gaasterlân, met zijn heuvellandschap en oude loofbossen, weilanden en akkers en meren, het is het mooiste deel van Friesland. Uniek zijn de kliffen langs de kust. Geen dijken langs die kliffen, vanaf de weg heb je daar het vrije zicht op het weidse IJsselmeer.
De mooiste plaats van Gaasterland is voor velen het uitzicht onderweg van Aldemardum naar Murns. Bovenop de gaast, op 12 meter hoogte, ontvouwt zich ineens het open glooiende landschap en het zicht over het meer. En precies daar recht voor die plaats, wil Smals het industriële eiland realiseren met gebouwen tot een hoogte van 22 meter. We zullen het niet zien, volgens de MER. Maar we zien Enkhuizen dat hemelsbreed op 20 kilometer afstand ligt prima, de torens, de bomen. Dit fabriekseiland met alles erom heen komt op 6 km van de kust. Wij zullen dat jammer genoeg heel goed zien. Volgens de gemeente zijn de belangrijkste karakteristieken van het gebied: openheid, uitgestrektheid, donkerte en stilte… Ja, het is vaak helemaal stil bij ons… Dit plan verstoort de natuur, het verknoeit ons uitzicht en het geeft voortdurende geluidshinder. Wij steunen de gemeente De Fryske Marren van ganser harte in hun besluit om daar geen medewerking aan te verlenen.’ De uitspraak volgt begin 2021…

Protestzong
Ik volg de ontwikkeling met betrekking tot het Gaasterlandse zand. Hannemieke en ik kochten ‘het schrijvershuisje’ van de overleden Friese dichteres Gepke de Vries (1931 – 2018). Warns, een mooie afwisseling met Amsterdam, minder druk, gedisciplineerd optreden in tijden van corona van boeren, burgers en buitenlui.
Ik heb Gepke niet gekend. Over haar schreef Wim Beekman in de Leeuwarder Courant: ‘Zij zag gewone dingen met bijzondere ogen en zij kon ze zo verdichten dat jij ze ook als buitengewoon ging zien. Haar gedichten waren van een oprechte eenvoud, nooit sentimenteel en altijd ontroerend..’ Welke dichter wil dat niet? Maar wie leest er nog Fries of een andere streektaal?

Het zangduo Grytz en Grize heeft een anti-zandwinningslied gemaakt: ‘Lit sitte dat sân’. Het nummer staat op youtube. Het duo nam zelf contact op met het Aksjekomitee Sânwinning Nee! ‘Grytsje Melchers komt fan Mirns en belle. Se is tsjin sânwinning en woe wat dwaan. Sa kaam it ta stân’’, zei Baukje Miedema van het Aksjekomitee.
De eerste regels van ‘Lit sitte dat sân’ zijn van Gepke de Vries.

Op ‘e wide, stille, romme mar /
dûke eintsjes yn it wiet /
en driuwkje swannen lâns de kust /
in Paradiis op ierd.
(Op het brede, rustige, ruime meer / duiken eendjes in het nat / en drijven zwanen langs de kust / een Paradijs op aarde) Deze zin komt uit het gedicht Fûgelhutte ‘De Mok’ – Murns (uit de bundel As de mouwen iepen gean (JéJé-publikaasjes, Burgum 2003)
Deze strofe voegde het zangduo toe:
Sil dit byld noch lang bestean /
sa moai as it altyd wie /
of is it skylk finaal foarby /
it wurd is oan de ried.

(Zal dit beeld nog lang bestaan ​​/ zo mooi als het altijd was / of is het binnenkort voorbij / het woord is voor de raad.)

We weten dat de gemeenteraad  bijeen kwam en tegen stemde, sinds eind december 2020 is de conclusie van de Raad van State bekend: ‘Het beroep van Smals tegen het besluit van de raad van 1 april 2019 om het bestemmingsplan “IJsselmeer – Industriezandwinning” niet vast te stellen, is ongegrond.’

Met deze uitspraak is de zandwinning voorlopig van de baan.
BB

Lit sitte dat sân – Protestliet Aksjekomitee Sânwinning NEE!
Tekst: Baukje Miedema, Roymer Brouwer, Douwe van der Werff, Gepke de Vries.
Muzyk: Douwe van der Werff

Warns: Tussen hemel en aarde