Pharetra, blad voor studenten aan de Vrije Universiteit kreeg een nieuw jasje. PhoenixPharetra, een ode aan het genre studentenkrant. Er verschenen tot nu toe drie edities. Veel van mijn dispuutsgenoten waren begin jaren zestig redactielid. De studentenkrant is een oefenveld, een kraambed, een broedplaats, een ontdekkingsreis, een vriendenclub. Zonder Jan Chris Jansen, mijn mede-Wandersstudent, en de archiefcommissie van Demosthenes, was deze PhoenixPharetraProductie niet tot stand gekomen.
Niets zonder schrijvers, geen krant zonder drukker, geen boek zonder uitgever. Tegenwoordig zijn er meer mogelijkheden. Uitgever is schrijver, schrijver geeft uit. Tijdens de Tweede wereldoorlog was ‘gedrukt door een drukker’ essentieel, Nadat de schrijver zijn werk in stilte had gedaan, ging de drukker met zetsel en stampende persen aan de gang. Alleen met papier konden boodschappen snel worden doorgegeven. Drukkers waren ook uitgevers. Drukkers waren toen waaghalzen. Mijn oom Paul had niet alleen een uitgeverij maar ook een drukkerij. Hij zat op de Lijnbaansgracht. Geslagen en verbonden was éen van zijn laatste uitgaven.
Geslagen en verbonden
In de nacht van 12 op 13 december 1944 werd ds. Ferwerda – predikant van de Keizersgrachtkerk uit zijn huis aan de Vondelstraat 166 gehaald. Terwijl hij door de Kerkstraat achter de Keizersgrachtkerk voor de soldaten uitliep werd hij onverwachts neergeschoten. Ook koster Sieberen van der Baan werd vermoord.
Op zondag 17 december 1944 werden ds. Ferwerda en koster Van der Baan in verschillende gereformeerde kerken herdacht: ds. H. Mulder (1878-1962) in de Haarlemmer Poortkerk, ds. D. Sikkel (1887-1950) in de Raamkerk, ds. S. Doornbos (1883-1968) in de Funenkerk, ds. S.G. de Graaf (1889-1955) in de Keizersgrachtkerk, ds. P.G. Kunst (1907-1981) in de Waalkerk, ds. D. Ringnalda (1890-1976) in de Buiten Amstelkerk.
De preken werden uitgegeven in de bundel Geslagen en Verbonden (Amsterdam, 1944), met een voorwoord ‘Ter gedachtenis’ van dr. B.A. Knoppers (de Grûne Polizei had aanvankelijk Knoppers willen arresteren) .
Dr B. A. Knoppers schrijft in zijn voorwoord: ‘Maar hij – de uitgever/drukker S.P.J. Bakker van dit boeksken – heeft met een aantal, die verbonden waren aan de drukkerij aan de Lijnbaansgracht, de verschijning van deze preekenbundel niet meer beleefd. Hij en zij hebben voor het executiepeloton gestaan en zijn geveld door het doodend lood…’. N.N., Geslagen en verbonden. Predicaties uitgesproken door de predikanten der Gereformeerde Kerk van Amsterdam op Zondag 17 september 1944 na het heengaan van ds. T. Ferwerda. Amsterdam, 1944 S.J.P. Bakker, Amsterdam, 1944.
Oom Paul hield zich in de oorlog zich bezig met het drukken van illegale brochures, pamfletten en gedichten. Hij gaf Geslagen en verbonden uit. Later drukte hij in zeer grote oplagen de bladen Vrij Nederland (VN) en Trouw. Hij vervaardigde miljoenen stuks illegaal drukwerk. Op deze plaquette van de Vrije Universiteit wordt ook hij herdacht. Onlangs verscheen een boek over deze plaquette.
. 
‘Een oorlogsplaquette ontrafeld’
Tegenover de aula in de VU bevindt zich de plaquette met daarop de namen van de oorlogsslachtoffers. In het boek Een oorlogsplaquette ontrafeld wordt elk van de gevallenen met een korte biografie weer tot leven gewekt. Naast de biografieën wordt de geschiedenis van de totstandkoming van de plaquette beschreven en een groepsportret van de gevallenen geboden. Ook wordt nagegaan hoe het herdenken aan andere Nederlandse universiteiten heeft plaatsgevonden en overwogen hoe de Vrije Universiteit in de hedendaagse samenleving om kan gaan met de toenmalige veelal christelijke idealen van de gevallenen.
Zie: Wim Berkelaar, Ab Flipse, George Harinck (red.), Tjeerd de Jong en Gert van Klinken, Een oorlogsplaquette ontrafeld. Het herdenkingsmonument 1940-1945 van de Vrije Universiteit Amsterdam. Uitgeverij Boom, Amsterdam, 2020, ISBN 978 902443 3148. 326 pag., € 24,90.
PhoenixPharetra, drie edities
Mijn neef Kees Bakker, zoon van oom Paul, drukte Pharetra van mei 1967 tot september 1971. Hij had de drukkerij en uitgeverij S.P.J. Bakker overgenomen. PhoenixPharetra, een ode aan het genre studentenkrant. Er verschenen tot nu toe drie edities.
Klik hier voor het eerste nummer van PhoenixPharetra en de bijdrage van onze jongste medewerker en hier om het tweede nummer in te zien en om kennis te nemen van de schrijfopdracht Corona, een sigaar uit eigen doos?
PhoenixPharetra 3 is een Friesland/Gaasterland nummer met oud nieuws, actualiteit en outsider art!. De schrijfopdracht: Corona, sigaar uit eigen doos? leverde ons de zij-instromer Lennart van der Deure. We kregen steun van de archiefcommissie van Demosthenes, AdValvas en de reünisten van L.A.N.X.
Hieronder de lijst van medewerkers en redactieleden van Pharetra door de jaren heen (van 1947 tot 1973).
BB
